Martha Maria Hendrika (Map) Bus
Geboren 11 december 1921 te Haarlemmermeer
Dochter van Govert Bus en Martha van Kasteren
Overleden 9 november 2006 te Hoofddorp (84)
Gehuwd 21 juni 1945 te Leiden met:
Gerardus Josephus Marie (Geert) Boumans
Geboren 14 november 1910 te Nijmegen
Zoon van Matthijs Boumans en Catharina Koster
Overleden 2 maart 1992 te Heemstede (81)
Martha die, om onderscheid tussen haar en haar moeder, Map werd genoemd, is weliswaar in de Haarlemmermeer geboren, maar ze heeft daar slechts zeer kort gewoond. Ze was amper twee jaar oud toen het gezin uit de Haarlemmermeer vertrok en naar Bodegraven verhuisde waar haar ouders een veeteeltbedrijf begonnen. Daar hebben ze kort gewoond. Daardoor dateren haar eerste - en beste - jeugdherinneringen pas vanaf de tijd dat ze in Reusel woonde waar haar ouders een nieuw leven wilden opbouwen met Hotel - café De Palmboom.Samen met haar zus Joop ging ze daar naar de kleuter- en lagere school en hebben ze veel 'avonturen' beleefd. Ook dat hotel - café werd geen succes waardoor ze naar Beverwijk verhuisden. Aansluitend heeft ze haar schoolopleiding in Beverwijk en daarna in Leiden afgemaakt. Omdat voor meisjes ervan werd uit gegaan dat ze toch wel zouden trouwen werd een vervolgopleiding aan een middelbare school niet nodig gevonden. Jammer, want Map was intelligent.
Dat betekende dat Map, net als haar zussen, moest gaan werken. Per toerbeurt hielpen ze in de winkel van CJamin, eerst in Beverwijk, aansluitend in Leiden in de Haarlemmerstraat en later in de Steenstraat en moest ook het huishouden gedaan worden. Moeder Martha hield graag het overzicht over alle werkzaamheden. Haar oudere zus Jeanne werkte al voor De Faam, een damesmodewinkel in Leiden en Joop kon terecht bij C&A in Leiden. Daar was ook een plekje waar Map kon komen werken om kleding te vermaken zoals zomen van broeken verlengen of verkorten. Pompwerk heette dat.
Tijdens de oorlogsjaren kwam daar werk bij om van gedragen kleren iets anders te maken of kleren van oudere kinderen geschikt maken voor jongere kinderen. Niet alles wat werd aangeboden was even schoon. Vlooien die in kleren zaten sprongen vrolijk rond. Ze was er bijzonder handig in geworden om tussen een nagel en de tafel kapot te drukken. Collega's riepen dan: Map, ik heb er weer een. En dan wist ze wat er van haar verwacht werd.
Map leerde in het begin van de oorlog de 11 jaar oudere Gerard Boumans kennen, een student rechten aan de Universiteit van Leiden die inmiddels noodgedwongen zijn studie had moeten afbreken. Dat was kort nadat professor Rudolph Cleveringa in 1940 een rede hield omdat de Duitsers verboden hadden dat Joodse professoren aan de universiteit mochten werken. Na die beroemde rede sloten de Duitsers alle universiteiten in het land.
Gerard was in 1939 teruggekomen uit Nederlandsch Indië waar hij na vele jaren studie zijn priesteropleiding had afgebroken. Het plan was om met een studie 'Javaans recht' deel te nemen aan het bestuur van Nederlandsch Indië. Met zijn verloofde Map sprak hij daarover zodat ze na de oorlog samen naar Indië zouden kunnen gaan. Map had wel haar bedenkingen bij want ze kende het land niet goed genoeg, maar de politieke situatie in Indonesië in 1945, waar Soekarno de onafhankelijkheid had uitgeroepen, verstoorde die plannen definitief.
De oorlog had ook in Leiden gevolgen voor de bevolking. Gerard woonde als kostganger bij mensen in en moest van dag tot dag kijken of hij aan eten kon komen*. De relatie met Map was nog niet officieel genoeg om hem te laten delen in de mogelijkheden die de familie van Map had vanwege de familieleden Bus in de Haarlemmermeer.
Bij het bombardement van 11 december 1944 (de verjaardag van Map) viel voor de deur van de winkel een bom die de woning zodanig beschadigde dat het gezin tijdelijk het huis moest verlaten. In de Van de Sande Bakhuijslaan vonden ze tijdelijk onderdak.
Zo snel als mogelijk nadat de oorlog beëindigd was zijn Map en Gerard op de langste dag van het jaar, 21 juni 1945 getrouwd. Vanwege de vele beschadigde huizen was een eigen woning nog jarenlang een illusie. Formeel woonden ze in een onbewoonbaar verklaarde woning in Leiden, maar gelukkig konden ze een kamer krijgen bij een oude dame in Oegstgeest. Daar ben ik geboren. Toen het tweede kind geboren was werd die ene kamer toch te klein en konden ze de eerste verdieping aan de Thorbeckelaan in Leiden huren. na het derde kind kregen ze de mogelijkheid om een huis in Heemstede te huren, weliswaar met onderverhuurde kamers op de eerste verdieping, maar met uitzicht op termijn op het hele huis.
Gerard heeft gewerkt als corrector van met de hand gezette teksten van boeken en tijdschriften. Eerst bij Uitgeverij Brill in Leiden, later bij uitgeverij Gottmer die gespecialiseerd was in missaals en brevieren, tot slot bij De Spaarnestad, uitgever en drukker van tijdschriften.
Na het opvoeden van de kinderen is Map ruim 25 jaar voorzitter van de Heemsteedse afdeling van De Zonnebloem geweest. Het was een dagtaak voor haar die ze met heel veel passie heeft gedaan.
* Na het overlijden van onze beide ouders troffen we een schriftje aan waarin Gerard gedurende de Hongerwinter van dag tot dag heeft opgeschreven welke moeite hij moest doen om aan eten te komen.
Een kopie van het schriftje, aangevuld met mijn voetnoten, ligt bij het NIOD.
Herinneringen
Kleding (ver)maken had Map al bij C&A geleerd. Toen er na enige jaren iets meer financiële ruimte ontstond werd er een elektrische naaimachine gekocht. Met zorg had ze een model uitgekozen waar niet alleen mee kon naaien, met sjabloonschijven die het sturen van de naald voor- achter- en zijwaarts verzorgden, konden diverse soorten borduursteken gemaakt worden. Het systeem kan vergeleken worden met ponskaarten, de voorlopers van computergestuurde handelingen. Ze was er apetrots op en ze heeft menig kledingstuk voor ons en haarzelf gemaakt. De naaimachine is haar hele leven meegegaan. Ouderwetse Zwitserse degelijkheid.
Map had heel veel schik in koken, nieuwe variëteiten van groenten en fruit proeven, nieuw kooktechnieken en onbekende producten uitproberen. Van jongs af aan werden wij verrast met nieuwe smaken, gerechten uit andere landen, ver voordat dit gemeengoed werd. Ik denk dat het omstreeks 1955 was dat er voor het eerst paprika's op tafel kwamen. Nu kan je je dat nauwelijks meer voorstellen, maar toen was dat een onbekend product. Van de vrouw van een collega van Gerard leerde ze - tot groot genoegen van Gerard - Indische rijsttafel maken. Herinneringen van vroeger kwamen bij hem weer naar boven. En bij ons werd dit een van de favoriete gerechten. Nadat ze was overleden hebben we van haar meest gewaardeerde gerechten een kookboek voor onszelf gemaakt. Een eerbetoon aan haar kookkunst.
We leerden al snel te helpen in het huishouden. Daar hoorde ook koken bij. Niet alleen voor de meisjes, ook de jongens werden daarbij betrokken, iets wat toen niet bij de 'normale' opvoeding hoorde. Alle drie de jongens hebben plezier gekregen in het koken.
Als we thuis kwamen van school werden we al snel aan het werk gezet met het schoonmaken van groenten of het schillen van aardappelen. Als we iets te ruim de aardappelen pitten kregen we dat te horen. Ze vertelde dan dat zij ooit ook zoiets gedaan had en haar moeder zo kwaad werd dat ze de pitten apart kookte en dat aan Map te eten gaf. Haar respect voor wat het land opbrengt en het werk dat de boer ervoor moet verrichten, werd hiermee in één gebaar meer dan duidelijk gemaakt. Zover is het bij ons nooit gekomen, maar het respect voor het omgaan met eten werd met deze herinnering wel op ons overgebracht. Dat zijn vast haar boeren-genen.
Oma Bus
Een bezoekje van oma bij ons thuis was meer dan welkom, want oma had (bijna) altijd iets lekkers meegenomen voor ons. Ze kon niet vaak genoeg langskomen voor ons.
Op de dag dat ik mijn Eerste Heilige Communie deed, kwam oma ook op bezoek. Ze mocht bij het eten aan het hoofd van de tafel zitten waar anders mijn moeder de scepter zwaaide. Tot mijn grote verbazing hield oma haar hoedje op tijdens het eten. Alleen het netje dat voor haar gezicht zat ging omhoog.
Met Sinterklaas mochten we van Heemstede met de trein naar Leiden. Bij oma was dan de Goedheiligman en zijn knechten - in dit geval de goedheiligvrouw en haar dochters - langs geweest. In een van de kamers van het grote huis lag dan een stapel pakjes klaar. Later hoorden we dat onze tantes zich wekenlang hadden ingespannen en onderling veel plezier en lol hadden gehad om dit kinderfeest tot een groot succes te maken.
Luc