Foto's en tekst: JB.

         
     

    Ook op hoeve Rijkstee deed al vroeg de landbouwmechanisatie zijn intrede net zoals elders in De Meer. Paarden werden vervangen door trekkers en de graanoogst, het maaien, het binden en het dorsen, werd gemechaniseerd. Een grote sprong in productiviteit, maar terugziende in 2020 was er nog veel handwerk mee gemoeid.
    De oogst van het graan was natuurlijk een hoogtepunt in de jaarcyclus van het boerenbedrijf en daar zijn foto’s van bewaard gebleven die hieronder, voorzien van enig commentaar, volgen. 

    Tip: voor meer details klik of vergroot de foto’s.

     
         

     

    Rijkstee oogst 5Wuivend graan, rijp om geoogst te worden.

    Rijkstee oogst 9 maaien met de zelfbinderEen door paarden getrokken zelfbinder-maaimachine. Een grote vooruitgang vergeleken met het maaien met de zeis of de zicht (*1) en het daarna handmatig binden van de schoven. De machine wordt aangedreven door een groot ijzeren wiel onder de zitplek van de menner. Datum foto: nog vóór WW2. Waarschijnlijk op de achtergrond de Sloterweg met nog jonge populieren die ca. 1935 zijn aangeplant en in 1965 zijn gekapt. Dat vond ik toen zonde van die mooie volwassen bomen, maar ja, in de bosbouw is 30 jaar de kapcyclus voor populieren.

    Rijkstee 1942 oogst 1Een korenmaaier achter een trekker, nu direct aangedreven door een aftak-as. Op de achtergrond de Rijkstee met het witte dak van de grote, goed geïsoleerde aardappelbewaarhut. De trekker heeft een grote vergasser-pot, het is dus geen diesel. Ongeveer 1942 was er geen normale brandstof meer beschikbaar. Jan Bus op de trekker, Janus van Zanten op de machine, ome Adriaan Bus met hoed loopt ernaast. Jongetje onbekend. Gedateerd 1942.

    Rijkstee 1942 oogst 2De schoven (*2) worden op tollen gezet om de tarwe te beschermen tegen regen en ook om nog wat na te drogen. Bij langdurige regen kiemt de tarwe in de kop van de tol, schot noemden ze dat. De rest bleef droog.

    Rijkstee 1942 oogst 3Drie vrouwen komen in het land om aren te lezen. Bij klikken op de foto is nog net te onderscheiden dat twee vrouwen een ruime linnen zak om hun middel hebben om de aren in te verzamelen. Ze werken niet mee met het “tollen” want ze hebben onbedekte armen. Als je zo met schoven gaat sjouwen om ze op de tol te zetten haal je ze open aan het scherpe stro. De derde vrouw draagt een kind en werkt niet mee. Gedateerd 1942.

    Rijkstee 1942 oogst 4Twee vrouwen zijn aan het aren lezen (*3). De aren die ze rapen doen ze in hun linnen tas. Traditie was op het platteland dat arenlezers hun werk gratis mee mochten nemen.

    Rijkstee oogst 1Een kijkje van voren. Jan Bus op de trekker en Van der Zel op de korenmaaier. Twee jongetjes onbekend. De oude trekkers hadden nog geen thermostaat in het koelsysteem. De chauffeur moest de temperatuur van het koelwater in de gaten houden en in dit geval met een kleed regelen. In vooraanzicht is de vergasser duidelijk zichtbaar. Gedateerd 1942.

    Rijkstee oogst 7Nogmaals Jan Bus op de trekker en Janus van Zanten op de korenmaaier. Je ziet hier goed de aftak-as waarmee de machine wordt aangedreven door de trekker. De trekker staat nog op spaakwielen en zal zo’n 30 pk sterk zijn. Moderne trekkers die tot 450 pk gaan zouden zo’n spaakwiel direct stuk draaien. Gedateerd 1942.

    Rijkstee oogst 6Close-up van de maaibalk. Het grote haspel zorgt ervoor dat de halmen netjes op het transportkleed vallen waarna ze verzameld worden tot een schoof en de machine er een touwtje om knoopt. Vervolgens wordt de schoof uitgeworpen. In de “vuilnisbak” op de voorgrond staan drie rollen sisaltouw die de machine gebruikt voor het binden van de schoven. Gedateerd 1942.

    Rijkstee oogst 2De machine staat stil voor een werkpauze met koffie en een boterham. Herkenbaar Jan Bus, ome Adriaan Bus en Van der Zel. Volgens de tekst bij de foto: achter ome Adriaan kleine Koo’tje, andere kinderen onbekend. Er staat afgeschermd door ome Adriaan ook een vrouw op de foto vermoedelijk Truus Bus-Straver die de koffie naar het land heeft gebracht. Gedateerd 1942.

    Rijkstee oogst 3Jan Bus en Van der Zel leunen tegen een tol tijdens het schaften. Gedateerd 1942.

    Rijkstee oogst 4Met een paardenwagen op houten wielen wordt hier graan naar het erf gebracht. Niet te zien is dat de vracht goed met touwen is vastgesnoerd. In het verleden wist men op een boerderij goed knopen te leggen en touwen strak te spannen. Vermoedelijk 1941.

    Dorsen in 1941 op Rijkstee 1De dorskas op het achtererf van de Rijkstee. Jan Bus (jasje) houdt toezicht. Andere werkers onbekend. De dorskas staat hier nog op ijzeren wielen. We kijken hier op de afzakinrichting waar het graan in juten zakken wordt opgevangen. De man links op de foto staat een zak die op een bascule staat met een kleine graanschep op het juiste gewicht van 80 kilo te wegen. Het graan wordt hier direct uit het land vanaf de paardenwagen gedorst. Gedateerd 1941. 

    Rijkstee in bedrijfEen kijkje aan de andere kant van de dorskas. Jan Bus poseert voor de fotograaf, andere werkers zijn onbekend. Het stro wordt via een glijgoot door een hoog luik achter in de schuur geperst om te bergen op de zolder boven de stallen. Met een ventilator aan de zijkant wordt het kaf door een pijp naar ons toe geblazen en komt op een hoop ergens op het erf. Al met al een gevaarlijke machine met al die drijfriemen open en bloot. Gedateerd 1941.

    Dorsen in 1941 op Rijkstee 3Een kijkje op de trekker en de afzakinrichting. Deze machine had nog geen zakkenlift. In het midden staat een man de 80 kg juten zak op schouderhoogte te draaien, de drager staat al klaar om hem weg te brengen. De trekker heeft nog geen vergasser, datum 1941, er was nog brandstof beschikbaar. Achter de trekker een grote schelf met graan ook in de schuur kon veel graan geborgen worden. Dat werd in de winter gedorst maar we zien op voorgaande foto’s dat er in de zomer ook direct vanaf het land werd gedorst.

     

    Mijn herinneringen van het dorsen op Rijkstee staan HIER

    Op YouTube kan je in dit filmpje heel mooi zien hoe deze machines werkten. Nog een filmpje en nogmaals.

    In het e-Depot van de Wageningen University and Research (WUR) staat een boek over de geschiedenis van de Landbouwmechanisatie in Nederland in opdracht van de Koninklijke Handelsmaatschappij v/h Boeke en Huidekoper NV ter gelegenheid van het 100-jarig bestaan van de firma. Hierin wordt zeer uitgebreid, vaak met afbeeldingen, verteld over de verschillende gereedschappen en machines die in d eloop van de jaren in de landbouw gebruikt zijn.
    Aardig is dat in het boek enkele tientallen keren de Haarlemmermeer genoemd wordt en in het bijzonder de positie van Mr. J.P. Amersfoordt.

     

    Toelichting

     (*1) Zicht. Een zicht of pik is een landbouwwerktuig voor het maaien van graan dat het midden houdt tussen een zeis en een sikkel. Het is niet duidelijk of de zicht is afgeleid van beide werktuigen, of dat het een eigen ontstaansgeschiedenis heeft (Bron: Wikipedia).

     (*2) Schoof. Een schoof is een stel stengels van graangewassen die na het oogsten aan elkaar zijn gebonden , traditioneel door sikkel , later door zeis of, na de introductie in 1872, door een mechanisch maaimachinebindmiddel (Bron: Wikipedia).

    (*3) Aren lezen. Aren lezen is een eeuwenoud recht van de armen. Het bestond er uit, dat arme mensen na het oogsten van de rogge of tarwe toestemming kregen om de op de akker achtergebleven aren te verzamelen (te "lezen") en mee te nemen. Het was een min of meer geïnstitutionaliseerde vorm van sociale hulpverlening. Meestal waren het alleen de vrouwen en kinderen die dit mochten doen (Bron: Wikipedia).

     

     

    Nieuwsbrief

    Op onregelmatige tijden wordt er een nieuwsbrief verzonden. Denk daarbij aan een of enkele keren per jaar.

    Matomo opt-in

    Main Menu